شناسایی و ارزیابی ریسک در پروژه‌های نفت و گاز با استفاده از رویکرد فازی مبتنی بر OPA-مارکوس (یک مطالعه موردی)

نویسندگان

  • مونا برات * گروه مهندسی صنایع، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران.
  • ریحانه نخستین گروه مهندسی صنایع، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران.

https://doi.org/10.22105/msda.v2i4.114

چکیده

هدف: این پژوهش با هدف شناسایی و ارزیابی ریسک در پروژه‌های نفت و گاز با استفاده از رویکرد فازی مبتنی بر OPA-مارکوس انجام شده است. صنعت نفت و گاز از پرریسک‌ترین حوزه‌های سرمایه‌گذاری است که به دلیل پیچیدگی فنی، شرایط اقتصادی و نوسانات سیاسی، همواره با عدم‌قطعیت و چالش‌های مدیریتی روبه‌رو است. هدف اصلی این مطالعه، ارائه مدلی کارآمد برای تحلیل جامع ریسک و کاهش اثرات آن بر هزینه، زمان و کیفیت پروژه‌هاست.

روش‌شناسی پژوهش: تحقیق حاضر از نوع کاربردی–توصیفی است و با رویکرد کمی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل متخصصان و مدیران فعال در صنعت نفت و گاز است که به‌صورت هدفمند و با روش گلوله برفی انتخاب شدند. ابتدا فهرستی از ریسک‌های بالقوه در شش دسته اصلی (مهندسی، مالی، زیست‌محیطی، طراحی و ساخت، قراردادی و مدیریتی) استخراج شد. سپس با استفاده از رویکرد اولویت ترتیبی فازی وزن شاخص‌های ارزیابی تعیین گردید و در مرحله بعد از روش مارکوس فازی برای رتبه‌بندی نهایی عوامل ریسک در شرکت پتروشیمی بندر امام استفاده شد.

یافته‌ها: نتایج تحلیل‌ها نشان داد که ریسک‌های مالی با ضریب اهمیت 2.079 بیشترین تاثیر را بر عملکرد پروژه دارند. پس از آن، ریسک‌های زیست‌محیطی با ضریب اهمیت 1.747 در رتبه دوم قرار گرفتند. از میان ریسک‌های فرعی، انتشار آلاینده‌های سمی به هوا (0.837) به‌عنوان بحرانی‌ترین عامل شناسایی شد. ریسک نوسان نرخ تورم بر مفاد قرارداد و تمدید زمان پروژه به دلیل تغییرات نیز به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفتند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که کنترل ریسک‌های مالی و زیست‌محیطی، کلید اصلی موفقیت پروژه‌های نفت و گاز است.

اصالت/ارزش‌افزوده علمی: نوآوری این تحقیق در به‌کارگیری هم‌زمان دو روش OPA فازی و مارکوس فازی برای ارزیابی چندبعدی ریسک‌ها در پروژه‌های صنعتی است. این ترکیب روش‌شناسی، ضمن افزایش دقت تصمیم‌گیری، قادر است اثرات متقابل میان شاخص‌ها را نیز در نظر گیرد. نتایج پژوهش می‌تواند به‌عنوان ابزاری تحلیلی برای مدیران پروژه‌های نفت و گاز در جهت کاهش عدم‌قطعیت‌ها و ارتقای کارایی سیستم مدیریت ریسک مورد استفاده قرار گیرد.

کلمات کلیدی:

مدیریت ریسک، پروژه‌های نفت و گاز، تصمیم‌گیری چندمعیاره فازی، رویکرد اولویت ترتیبی فازی، روش مارکوس فازی

مراجع

  1. [1] Kassem, M. A. (2022). Risk management assessment in oil and gas construction projects using structural equation modeling (PLS-SEM). Gases, 2(2), 33–60. https://doi.org/10.3390/gases2020003
  2. [2] Khalilzadeh, M., Shakeri, H., & Zohrehvandi, S. (2021). Risk identification and assessment with the fuzzy DEMATEL-ANP method in oil and gas projects under uncertainty. Procedia computer science, 181, 277–284. https://doi.org/10.1016/j.procs.2021.01.147
  3. [3] Sweis, R., Moarefi, A., Amiri, M. H., Moarefi, S., & Saleh, R. (2019). Causes of delay in Iranian oil and gas projects: A root cause analysis. International journal of energy sector management, 13(3), 630–650. https://doi.org/10.1108/IJESM-04-2018-0014
  4. [4] Welkenhuysen, K., Rupert, J., Compernolle, T., Ramirez, A., Swennen, R., & Piessens, K. (2017). Considering economic and geological uncertainty in the simulation of realistic investment decisions for CO2-EOR projects in the North Sea. Applied energy, 185, 745–761. https://doi.org/10.1016/j.apenergy.2016.10.105
  5. [5] Zhu, L., Zhang, Z., & Fan, Y. (2015). Overseas oil investment projects under uncertainty: How to make informed decisions? Journal of policy modeling, 37(5), 742–762. https://doi.org/10.1016/j.jpolmod.2015.08.001
  6. [6] Cheng, C., Wang, Z., Liu, M. M., & Ren, X. H. (2019). Risk measurement of international oil and gas projects based on the Value at Risk method. Petroleum science, 16(1), 199–216. https://doi.org/10.1007/s12182-018-0279-1
  7. [7] Dadkani, P., Heydari, O., Mahdavifar, A., & Irandegani, M. Y. (2024). Investigating the most important potential risks in the activities of gas power plants (Bampur Gas Power Plant). Journal of environmental science studies, 8(4), 7449–7455. 10.22034/jess.2023.404997.2071
  8. [8] Amini, M., Nohani, E., & Noorolah Dezfouli, M. H. (2024). Identification and ranking of factors influencing the non-implementation of risk management in small-scale civil projects (Case study: Civil projects in the city of Abadan). Civil and project, 5(12), 11–28. https://doi.org/10.22034/cpj.2024.434589.1252
  9. [9] Bizhanzadeh, P., Varshosaz, K., & Egdernezhad, A. (2023). Evaluation of environmental and technical risks in the west Ahvaz wastewater treatment plant construction project using hierarchical analysis process. Sustainability, development & environment, 4(3), 75–95. https://B2n.ir/yr3463
  10. [10] Aghabegloo, M., Rezaie, K., & Torabi, S. A. (2023). Developing and evaluating risk governance framework in the oil and gas industry. Industrial management journal, 15(1), 3–29. https://doi.org/10.22059/imj.2023.350212.1007999
  11. [11] Farmahini Farahani, A., Didehkhani, H., Khalili-Damghani, K., Sarfaraz, A. H., & Hajirezaie, M. (2022). A framework for interactive risk assessment in projects: Case study of oil and gas megaprojects in presence of sanctions. Journal of modelling in management, 17(2), 569–600. https://doi.org/10.1108/JM2-07-2020-0180
  12. [12] Aydin, N., Seker, S., & Şen, C. (2022). A new risk assessment framework for safety in oil and gas industry: Application of FMEA and BWM based picture fuzzy MABAC. Journal of petroleum science and engineering, 219, 111059. https://doi.org/10.1016/j.petrol.2022.111059
  13. [13] Shahraki, M. R., & Zamansani, H. (2023). Analysis of DEMATEL approaches for risk evaluation and prioritization in industrial construction methods in Iran. Journal of structural and construction engineering, 11(3), 51–70. https://doi.org/10.22065/jsce.2023.389426.3062
  14. [14] Sohrabi, H., & Noorzai, E. (2023). Risk assessment in Iranian oil and gas construction industry: A process approach. International journal of quality & reliability management, 40(1), 124–147. https://doi.org/10.1108/IJQRM-03-2021-0069
  15. [15] Lu, Y., Liu, J., & Yu, W. (2024). Social risk analysis for mega construction projects based on structural equation model and Bayesian network: A risk evolution perspective. Engineering, construction and architectural management, 31(7), 2604–2629. https://doi.org/10.1108/ECAM-04-2022-0319
  16. [16] Shariatmadari, M., & Nahavandi, N. (2020). Identification and assessment of risks in petrochemical projects in Iran; case study: Bakhtar Petrochemical Company. Journal of structural and construction engineering, 7(2), 101-123. (In Persian). https://www.jsce.ir/article_80251_9372bd20c9dac846073cc67082e10d73.pdf
  17. [17] Dehdasht, G., Mohamad Zin, R., Ferwati, M. S., Mohammed Abdullahi, M., Keyvanfar, A., & McCaffer, R. (2017). DEMATEL-ANP risk assessment in oil and gas construction projects. Sustainability, 9(8), 1420. https://doi.org/10.3390/su9081420
  18. [18] Moniri, M., Alem-Tabriz, A., & Ayough, A. (2022). Upstream oil process plants turnaround projects risk evaluation using a hybrid fuzzy MADM method. Journal of industrial management perspective, 12(2), 135–173. https://dx.doi.org/10.52547/JIMP.12.2.135
  19. [19] Roytvand Gheyasvand, A., Khoshnood, M., Ooshak Saraei, M., & Amoozad Khalili, H. (2021). Social analysis of investment risks in Iranian oil and gas projects using efficient decision making. Political sociology of Iran, 4(2), 352-3690. (In Persian). https://doi.org/10.30510/psi.2021.286790.1733
  20. [20] A. Kassem, M., Khoiry, M. A., & Hamzah, N. (2019). Risk factors in oil and gas construction projects in developing countries: A case study. International journal of energy sector management, 13(4), 846–861. https://doi.org/10.1108/IJESM-11-2018-0002
  21. [21] Ataei, Y., Mahmoudi, A., Feylizadeh, M. R., & Li, D. F. (2020). Ordinal priority approach (OPA) in multiple attribute decision-making. Applied soft computing, 86, 105893. https://doi.org/10.1016/j.asoc.2019.105893
  22. [22] Mahmoudi, A., Deng, X., Javed, S. A., & Zhang, N. (2021). Sustainable supplier selection in megaprojects: Grey ordinal priority approach. Business strategy and the environment, 30(1), 318–339. https://doi.org/10.1002/bse.2623
  23. [23] Mahmoudi, A., Javed, S. A., & Mardani, A. (2022). Gresilient supplier selection through fuzzy ordinal priority approach: decision-making in post-COVID era. Operations management research, 15(1), 208–232. https://doi.org/10.1007/s12063-021-00178-z
  24. [24] Stević, Ž., Pamučar, D., Puška, A., & Chatterjee, P. (2020). Sustainable supplier selection in healthcare industries using a new MCDM method: Measurement of alternatives and ranking according to compromise solution (MARCOS). Computers & industrial engineering, 140, 106231. https://doi.org/10.1016/j.cie.2019.106231
  25. [25] Stanković, M., Stević, Ž., Das, D. K., Subotić, M., & Pamučar, D. (2020). A new fuzzy MARCOS method for road traffic risk analysis. Mathematics, 8(3), 457. https://doi.org/10.3390/math8030457

دانلود

چاپ شده

2025-01-01

شماره

دوره 2 شماره 4 (1403): علوم مدیریت و تحلیل تصمیم

نوع مقاله

مقالات شماره جاری

ارجاع به مقاله

برات م., & نخستین ر. (2025). شناسایی و ارزیابی ریسک در پروژه‌های نفت و گاز با استفاده از رویکرد فازی مبتنی بر OPA-مارکوس (یک مطالعه موردی). علوم مدیریت و تحلیل تصمیم , 2(4), 259-266. https://doi.org/10.22105/msda.v2i4.114
Crossref
Scopus
Google Scholar
Europe PMC

مقالات مشابه

##common.pagination##

همچنین برای این مقاله می‌توانید شروع جستجوی پیشرفته مقالات مشابه.