کاربرد تحلیل پوششی داده‌ها در ارزیابی کیفیت زندگی مردم استان‌های ایران و رتبه‌بندی آن‌ها (مطالعه موردی: سال‌های 1395 و  1400)

نویسندگان

https://doi.org/10.22105/msda.v2i1.56

چکیده

هدف: کیفیت زندگی یکی از مسایل مهم زندگی مردم در سرتاسر جهان پیشرفته امروزی می‌باشد. امروزه با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی و بالا رفتن سطح رفاه اجتماعی و سطح توقع مردم از زندگی، این موضوع بیش‌ازپیش موردتوجه قرار گرفته است.

روش‌شناسی پژوهش: در این پژوهش، با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده‌ها به ارزیابی کیفیت زندگی مردم استان‌های ایران و رتبه‌بندی آن‌ها با استفاده از روش‌های کارایی متقاطع و اندرسون-پیترسون و تغییرات آن در سال‌های 1395 و 1400 پرداخته شده است. تمام داده‌ها از سایت مرکز آمار ایران و سالنامه آماری کشور جمع‌آوری شده است و همچنین لیست استان‌های ایران بر اساس آخرین تقسیمات کشوری تهیه شده است.

یافته‎ها: نتایج این پژوهش نشان داد که تحلیل پوششی داده‌ها[1] ابزار مناسبی برای ارزیابی و مقایسه کیفیت زندگی در سطح استانی است، به‌ویژه در شرایطی که با ورودی‌ها و خروجی‌های چندگانه و ناهمگون روبه‌رو هستیم. با اعمال مدل‌های DEA بر داده‌های سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰، مشاهده شد که اختلاف معناداری میان عملکرد استان‌ها در دو بازه زمانی وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که برخی استان‌ها با بهبود شاخص‌های رفاه، آموزش، سلامت و اشتغال توانسته‌اند رتبه خود را ارتقا دهند، درحالی‌که برخی دیگر کاهش نسبی در کارایی داشته‌اند. همچنین، تطبیق نتایج دو سال موردبررسی بیانگر وجود شکاف منطقه‌ای در توزیع کیفیت زندگی است که نیازمند بازنگری در سیاست‌های توسعه منطقه‌ای می‌باشد.

اصالت/ارزش افزوده علمی: نوآوری و اصالت این پژوهش در به‌کارگیری مدل تحلیل پوششی داده‌ها برای ارزیابی کیفیت زندگی در سطح استانی و با رویکرد تطبیقی بین دو سال متفاوت (۱۳۹۵ و ۱۴۰۰) است. در حالی‌که اغلب مطالعات پیشین بر ارزیابی کیفیت زندگی در یک مقطع زمانی یا با روش‌های سنتی متمرکز بوده‌اند، این پژوهش با رویکردی کمی و مبتنی بر DEA توانسته تصویری دقیق‌تر، عینی‌تر و مقایسه‌پذیر از وضعیت کیفیت زندگی ارایه دهد. همچنین استفاده از داده‌های واقعی و به‌روز استان‌های ایران و تحلیل روند تغییرات در بازه‌ای ۵ ساله، این مطالعه را به منبعی معتبر برای تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه عدالت اجتماعی، توسعه منطقه‌ای و سیاست‌گذاری رفاه عمومی تبدیل می‌سازد.

کلمات کلیدی:

کیفیت زندگی، کارایی متقاطع، رتبه‌بندی، ارزیابی، شاخص

مراجع

  1. [1] Charnes, A., Cooper, W. W., & Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiency of decision-making units. European journal of operational research, 2(6), 429–444. https://doi.org/10.1016/0377-2217(78)90138-8
  2. [2] Golpayegani, M. T., Tabriz, A. A., Amiri, M., & Moatamani, A. (2015). Designing and explaining the performance evaluation model with a combined approach of data envelopment analysis, factor analysis and weights (scientific article of the Ministry of Science). Industrial management perspective, 14, 45-76. (In Persian). https://b2n.ir/dm6489
  3. [3] Berger-Schmitt, R. (2002). Considering social cohesion in quality-of-life assessments: concept and measurement. Social indicators research, 58(1–3), 403–428. https://doi.org/10.1023/A:1015752320935
  4. [4] Roback, J. (1982). Wages, rents, and the quality of life. Journal of political economy, 90(6), 1257–1278. https://doi.org/10.1086/261120
  5. [5] Mitchell, G., Namdeo, A., & Kay, D. (2000). A new disease-burden method for estimating the impact of outdoor air quality on human health. Science of the total environment, 246(2–3), 153–163. https://doi.org/10.1016/S0048-9697(99)00455-6
  6. [6] Charnes, A., Cooper, W. W., & Sueyoshi, T. (1986). Least squares/ridge regression and goal programming/constrained regression alternatives. European journal of operational research, 27(2), 146–157. https://doi.org/10.1016/0377-2217(86)90056-1
  7. [7] Charnes, A., & Cooper, W. W. (1984). Preface to topics in data envelopment analysis. Annals of operations research, 2(1), 59–94. https://doi.org/10.1007/BF01874733
  8. [8] Andersen, P., & Petersen, N. C. (1993). A procedure for ranking efficient units in data envelopment analysis. Management science, 39(10), 1261–1264. https://doi.org/10.1287/mnsc.39.10.1261
  9. [9] Basakha, M., Kohneshahri, L. A., & Masaeli, A. (2010). Ranking the quality of life in Iran provinces. Social welfare quarterly, 10(37), 95. (In Persian). https://www.magiran.com/paper/848647
  10. [10] Tabnak news agency. (2023). The sad statistics on marriage and divorce in the first 7 months of this year. (In Persian). https://www.tabnak.ir/fa/news/1286446
  11. [11] Bandarabad, A., & Ahmadinezhad, F. (2014). Assessment of quality of life with emphasis on the principles of habitable cities in the region 22 of Tehran. JUPM, 5(16), 55-74. (In Persian). https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1393.5.16.4.1

دانلود

چاپ شده

2025-02-21

شماره

دوره 3 شماره 1 (1404): علوم مدیریت و تحلیل تصمیم

نوع مقاله

مقالات شماره جاری

ارجاع به مقاله

شیری داریانی ز., & خدابخشی م. (2025). کاربرد تحلیل پوششی داده‌ها در ارزیابی کیفیت زندگی مردم استان‌های ایران و رتبه‌بندی آن‌ها (مطالعه موردی: سال‌های 1395 و  1400). علوم مدیریت و تحلیل تصمیم , 3(1), 39-49. https://doi.org/10.22105/msda.v2i1.56
Crossref
Scopus
Google Scholar
Europe PMC

مقالات مشابه

همچنین برای این مقاله می‌توانید شروع جستجوی پیشرفته مقالات مشابه.